ο Σύνδεσμος Φιλολόγων μιλά για τις Βιβλιοθήκες

εισηγήτρια: Ελένη Σιαφάκα, Σύνδεσμος Φιλολόγων Καρδίτσας

[δείτε το υπόλοιπο πρόγραμμα της διημερίδας]

περίληψη εισήγησης

Σε καιρούς δύσκολους, όπως οι σημερινοί, ο άνθρωπος  χαμένος μέσα στον αποπροσανατολιστικό κυκεώνα της πληροφορίας, χρειάζεται σταθερές. Χρειάζεται πιστοποιημένη  γνώση, ουσιαστική πληροφορία, καθοδήγηση, ώστε να γίνει μέτοχος της εποχής του. Χρειάζεται άμεση ενημέρωση για τα νέα δεδομένα της κοινωνίας, της φύσης, του ανθρώπου, του μοντέλου ζωής του. Η βιβλιοθήκη μπορεί να ανταποκριθεί σ’ αυτό το αίτημα του ανθρώπου και της κοινωνίας, αρκεί να οργανωθεί και να αξιοποιήσει όλες τις σύγχρονες δυνατότητες , που της παρέχονται. Οι οικονομικές δυσχέρειες είναι μια σκληρή πραγματικότητα, που αποτελεί τροχοπέδη προς την κατεύθυνση της ολοκληρωμένης προσφοράς της. Δεν είναι όμως απροσπέλαστο εμπόδιο. Σ’ αυτό μπορεί να αντιταχθεί  η ευρηματικότητα της ανθρώπινης φύσης, η δυναμική της συνειδητοποιημένης κοινωνίας, η έξυπνη αξιοποίηση της τεχνολογίας. Αφού τα γνωρίσει όλα αυτά  μέσα από τη βιβλιοθήκη ο καθένας μπορεί να κάνει τις επιλογές του.

Κυρίες και κύριοι,

Εκ μέρους του Συνδέσμου φιλολόγων Καρδίτσας, προτίθεμαι να σας μεταφέρω την ανησυχία και τον προβληματισμό του προέδρου και των μελών για την πορεία του θέματος των βιβλιοθηκών.

Είναι σαφές ότι η υποβάθμιση ή το κλείσιμο, κατά περίπτωση, των βιβλιοθηκών , μέσα και έξω από τα σχολεία, είναι ένα χτύπημα στην πνευματική ελευθερία , τόσο της μαθητικής κοινότητας, όσο και της κοινωνίας ευρύτερα.

Δε θα αναλωθώ σε σχόλια για τη σημασία των βιβλιοθηκών. Άλλωστε η  αντοχή τους στο χρόνο, η πολιτιστική τους δύναμη, η σύνδεσή τους με το πνευματικό, πολιτισμικό, δημοκρατικό υπόβαθρο της κοινωνίας,  η  σημερινή εκδήλωση, η άψογη παρουσίαση από τους εξαίρετους εισηγητές, μαρτυρούν αβίαστα το ρόλο τους στη ζωή του ανθρώπου.

Αξίζει όμως να δούμε το σημερινό  κοινωνικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο λειτουργούν και υπάρχουν οι βιβλιοθήκες, για να κατανοήσουμε καλύτερα την ανάγκη περιφρούρησης βελτίωσης και ενίσχυσής τους. Θα χρησιμοποιήσω τα λόγια του Κορνήλιου Καστοριάδη για να περιγράψω τον τρόπο ζωής  του νεοέλληνα. Ο νεοέλληνας λοιπόν, όπως και ο δυτικός άνθρωπος, είναι άτομο περιορισμένο στην καθαρά ιδιωτική του σφαίρα. Ενδιαφέρεται μόνο για το βιοτικό του επίπεδο. Προσπαθεί με τα διάφορα  καταναλωτικά «αγαθά» να συγκαλύψει την έλλειψη κάθε νοήματος αναφορικά με τη ζωή και τη θνητότητά του. Χειραγωγείται  από τους δήθεν πολιτικούς ή είναι τόσο αποκαρδιωμένος από την πολιτική κατάσταση, ώστε απέχει. Αποχαυνώνεται από τα ΜΜΕ. Χαζεύει τα σήριαλ και … καταπίνει, κατά το μάλλον ή ήττον, αυτά που του σερβίρουν ως «νέα» οι τηλεοπτικοί δημαγωγοί.  Η κοινωνία συνεχίζει να είναι μια κοινωνία τηλεκατανάλωσης, διαδικτυακής πλύσης εγκεφάλου και ετεροκατεύθυνσης.

Αυτή την κατάσταση της πνευματικής αδράνειας, της υλιστικής- τηλεμαγνητικής – δικτυακής καθήλωσης, μπορεί  να την αποτρέψει η γνώση . Η γνώση που είναι προσωπική επιλογή και βασίζεται στα ενδιαφέροντα , στις αναζητήσεις, στις ανησυχίες  του καθενός. Η σχολική γνώση δεν είναι αρκετή για κάτι τέτοιο, γιατί εγκλωβίζεται στο ωρολόγιο πρόγραμμα, στις οδηγίες διδασκαλίας, στα χρονοδιαγράμματα, στη διδακτέα ύλη. Εδώ έρχεται η βιβλιοθήκη να καλύψει το κενό. Ποια βιβλιοθήκη όμως;

 Γίνεται αντιληπτό ότι  ο παλιός τύπος της βιβλιοθήκης, του ψυχρού, άχρωμου, άηχου χώρου, δεν έχει θέση στη δυναμική πραγματικότητα της απαιτητικής κοινωνίας μας. Αντίθετα, είναι αναγκαία η ζωντανή βιβλιοθήκη, η δημιουργική, η ανανεωμένη και η συμπορευόμενη με την εποχή και τις ανάγκες της. Μια βιβλιοθήκη που  ανοίγει ορίζοντες στον πολίτη, στον άνθρωπο, στο περιβάλλον. Μια βιβλιοθήκη που  δίνει και άλλες επιλογές, πέρα από τη χρησιμοθηρική αναζήτηση αγαθών, πέρα από τα τηλεσκουπίδια ή την καλλιεργημένη αδράνεια. Μια βιβλιοθήκη  μοντέρνα, ηλεκτρονική, με σύγχρονα τεχνικά μέσα και ρόλους, έχει να προσφέρει πολλά.

Η τοπική βιβλιοθήκη, η δημόσια βιβλιοθήκη, είναι ο δυναμικός χώρος όπου προσφέρεται πιστοποιημένη γνώση και πληροφόρηση στον συνειδητοποιημένο αναγνώστη. Είναι ο χώρος που στηρίζει τη δια βίου μάθηση, όχι ως επιβαλλόμενη κατάσταση, αλλά ως επιλογή του πολίτη που θέλει να είναι μέτοχος της εποχής του. Είναι το ζωντανό κύτταρο  της κοινωνίας που μεταδίδει τις νέες έννοιες, εξοικειώνει  τα μέλη της κοινότητας  με όρους όπως είναι η αειφόρος ανάπτυξη, η βιώσιμη κοινωνία, βιωματικά, με δράσεις, κινητοποιήσεις, παρουσιάσεις.

Άλλωστε, για να συνδέσουμε τη βιβλιοθήκη και με το σχολείο, η ύπαρξή της είναι σύμφωνη και με τη νέα δομή του , με το νέο σχολείο, όπως το προωθεί το υπουργείο παιδείας. Η δημιουργική γνώση, οι εργασίες project, η ομαδοσυνεργατική δράση στα σχολεία, πώς μπορεί να προχωρήσουν, αν δεν υπάρχει η δυνατότητα έρευνας και αναζήτησης; Αν δεν υπάρχει ο οργανωμένος χώρος γνώσης, δηλαδή η βιβλιοθήκη, μέσα και έξω από το σχολείο; 

Προκύπτει, λοιπόν το συμπέρασμα ότι έχουμε χρέος , για όλους μας, να περιφρουρήσουμε την πνευματική επένδυση που προσφέρουν οι βιβλιοθήκες. Τ ην επένδυση της ελεύθερης πρόσβασης στην επιλεγμένη γνώση, της προσωπικής αναζήτησης, της  κοινωνικής αναβάθμισης, της ενεργού συμμετοχής του πολίτη .

Η βασική σκέψη είναι πως για την ισχυροποίηση, ενίσχυση και επέκταση των βιβλιοθηκών. Δύο είναι οι παράγοντες που μπορούν να βοηθήσουν:  θεσμικά η πολιτεία και κοινωνικά ο πολίτης.

Αντικειμενικά, η πολιτεία, ο κρατικός μηχανισμός, οφείλει να στηρίζει νομοθετικά, οικονομικά τη λειτουργία των βιβλιοθηκών. Επειδή, όμως, οι καιροί είναι δύσκολοι και οι συνθήκες δυσάρεστες, το χρέος μοιράζεται και στους τοπικούς φορείς (δήμους και κοινότητες),στους συλλόγους, στις κοινωφελείς οργανώσεις, στα μέλη της κοινότητας, στους χρήστες, στους πολίτες. 

Με συντονισμένες κινήσεις, οργανόγραμμα και όραμα μπορούν να γίνουν τα εξής:

1.     Άσκηση πίεσης προς τα αρμόδια υπουργεία, ώστε να υποστηριχθεί σθεναρά ο θεσμός των βιβλιοθηκών. Ισχυρός μοχλός πίεσης μπορούν να είναι τα μαθήματα   project  και το νέο σχολείο με την ανοιχτή πρόσβαση στη γνώση. Αυτά μόνο με  βιβλιοθήκη  ανοιχτή στο σχολείο και στην κοινωνία μπορούν να αποδώσουν.

2.     Οι δήμοι, με τις διευρυμένες αρμοδιότητές τους, μπορούν και πρέπει  να κινητοποιηθούν υπέρ των βιβλιοθηκών. Αυτές δεν είναι ψυχρά οικονομικά δεδομένα. Είναι η πνευματική ελευθερία, η ψυχαγωγία, η υγιής επιλογή του έφηβου, του νέου, του ηλικιωμένου. Αν υπάρξει αδράνεια ή ολιγωρία, εμποδίζεται η πρόσβαση στη γνώση, στην κοινωνία, στη ζωή.

3.     Η προβολή, η διαφήμιση των βιβλιοθηκών είναι μια ακόμα πρόταση.  Στην εποχή της εικόνας και της δικτύωσης, δεν μπορεί η βιβλιοθήκη να επιβιώσει αν δεν διαφημίσει το έργο της, που είναι πολλαπλό: γνώση, κοινωνικοποίηση, δράσεις, κινητοποιήσεις, τέχνη, επικοινωνία, ψυχαγωγία, ποιότητα ζωής.( αφίσες, φυλλάδια, ΜΜΕ).

4.     Άνοιγμα της βιβλιοθήκης στην κοινωνία: Ενημέρωση- πρόσκληση των άμεσα εμπλεκομένων, χρηστών, γονιών, παιδιών, συλλόγων για επίσκεψη, γνωριμία, συνεργασία με τις τοπικές βιβλιοθήκες. Η Καρδίτσα, στον τομέα της πρωτοβάθμιας  εκπαίδευσης,  έχει το πλεονέκτημα να έχει παιδική βιβλιοθήκη σχεδόν σε κάθε γειτονιά.

5.     Η εθελοντική προσφορά των πολιτών θα ισχυροποιήσει το θεσμό. Είναι καιρός να δούμε τη βιβλιοθήκη ως προσωπική υπόθεση και να προσφέρουμε ο καθένας ό,τι μπορεί  για την επικράτησή της, κυρίως στις συνειδήσεις μας, ως φορέα πληροφόρησης, γνώσης, μάθησης, πράξης, δημιουργίας. 

6.     Η διοικητική ικανότητα σε συνδυασμό με την τοποθέτηση του κατάλληλου ανθρώπου στην κατάλληλη θέση, μπορεί να είναι  μια ακόμη πρόταση.

7.     Η αλλαγή νοοτροπίας  είναι δύσκολη υπόθεση, αλλά αναγκαία και  για την περίπτωση των βιβλιοθηκών. Επιβάλλεται να μάθουμε να ζούμε  με πιο ποιοτικές επιλογές, που αποδεικνύονται πιο ουσιαστικές και, συνάμα, πιο οικονομικές. Παράλληλα, στοίχημα που μπορεί η βιβλιοθήκη να κερδίσει  είναι και η προώθηση ενός νέου μοντέλου ζωής, όχι υλιστικού- καταναλωτικού, αλλά ….ανθρωποκεντρικού και φυσιολατρικού.

8.     Δημιουργία  πανελλήνιου δικτύου  βιβλιοθηκών( αν υπάρχει να αυξήσει την δράση του ).

9.     Αναζήτηση χορηγών , σύνδεση με ΜΚΟ.

10.                                                                                                                                                               Δράσεις του τύπου :έκθεση βιβλίων, παρουσίαση βιβλίων,  διαγωνισμοί θεματικών βιβλίων, συμμετοχή σε τοπικές εκδηλώσεις( πράγμα που νομίζω ότι γίνεται), αφιερώματα σε λογοτέχνες, ποιητές με τη συνεργασία- συνδρομή φορέων της τέχνης, μουσικών, ζωγράφων, ηθοποιών.

11.                                                                                                                                                               Μια σκέψη είναι να λειτουργήσει η βιβλιοθήκη ως κέντρο δημιουργικής έκφρασης του πολίτη, με την ύπαρξη ερασιτεχνικών ομάδων θεάτρου, χορού, άθλησης…..)

12.                                                                                                                                                               Τέλος, ας γίνει η βιβλιοθήκη συνήθεια, μόδα, σύνθημα, ελληνιστί «σλόγκαν». Οι νέοι  λειτουργούν με συνθήματα και θα την αποδεχτούν αμέσως.

Η βιβλιοθήκη είναι κοινωνικό αγαθό. Είναι  προσφορά και είναι για όλους. Ισχυροποιώντας την, ισχυροποιούμε τη γνώση, την ελευθερία, τη δημοκρατία. Συρρικνώνοντάς την, κάνουμε τη γνώση προσβάσιμη σε λίγους. Εδώ όμως ισχύει ότι  «Σ’ έναν κόσμο για λίγους …δε χωράει κανείς».

                                                Σας ευχαριστώ.