"Η βιβλιοθήκη του ΚΠΕ Μουζακίου"

εισηγητής: Αντώνης Ντάνης

[δείτε το υπόλοιπο πρόγραμμα της διημερίδας]

εισήγηση

Η βιβλιοθήκη του ΚΠΕ Μουζακίου έχει 1500 τίτλους βιβλίων και περιοδικών περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος. Λειτουργεί 15 χρόνια που σημαίνει ότι προστίθενται 100 τίτλοι κατά μέσο όρο περίπου το χρόνο. Χρησιμοποιείται κυρίως από μαθητές σε πολυήμερα προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης  και από τους εκπαιδευτικούς του Κέντρου, άρα έχει σχετικά περιορισμένη χρήση.

Από την άλλη πλευρά μπορούμε να πούμε ότι περιέχει σχετικά σύγχρονα βιβλία και περιοδικά, και σε μια φάση που οι ημιζωές των γνώσεων κατά τομείς, γενικά και ειδικά στα περιβαλλοντικά θέματα μειώνονται γρήγορα, αυτό είναι σημαντικό.

Πιστεύουμε ότι τα βιβλία της βιβλιοθήκης μας παρουσιάζουν ενδιαφέρον για το αναγνωστικό κοινό όλων των ηλικιών και όλων των μορφωτικών επιπέδων. Ιδιαίτερα χρήσιμα θα ήταν για τους εκπαιδευτικούς που υλοποιούν προγράμματα Περιβαλλοντικής Αγωγής και αναζητούν εξειδικευμένες πληροφορίες γύρω από θέματα περιβάλλοντος και σύγχρονες μεθοδολογικές και παιδαγωγικές προσεγγίσεις. Ακόμη και σε εκπαιδευτικούς που συντονίζουν project σε θέματα περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος.

Θα μπορούσε να γίνει κάτι ώστε η βιβλιοθήκη του ΚΠΕ να εξυπηρετεί καλύτερα τις αναγνωστικές ανάγκες των εκπαιδευτικών; Σκεφτήκαμε ότι θα μπορούσαν οι εκπαιδευτικοί να δανείζονται κάποια βιβλία. Εδώ όμως μπαίνουν τα ζητήματα της απόστασης αφού οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί μένουν στην πόλη της Καρδίτσας, το ζήτημα του χρόνου αφού οι περισσότεροι εργάζονται το πρωί, και θεσμικά, νομικά ζητήματα αν δανείζαμε τα βιβλία σε μια δανειστική βιβλιοθήκη.

Από το παράδειγμά μας προκύπτει ότι μια δικτύωση και συνεργασία των βιβλιοθηκών είναι από τα βασικά στοιχεία για να συναντηθούν οι ανάγκες του αναγνωστικού κοινού με τις υπηρεσίες των βιβλιοθηκών.

Με αυτές τις σκέψεις ξεκινήσαμε σαν παιδαγωγική ομάδα του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Βιώσιμης Ανάπτυξης Μουζακίου. Στη λογική της ορθολογικής χρήσης και κατανομής των πόρων που αφορούν βιβλία και γνώσεις. Στην πορεία βρεθήκαμε και με τους ανθρώπους που εργάζονται στις βιβλιοθήκες της Περιφερειακής Ενότητας Καρδίτσας και που οι συχνοί χρήστες-αναγνώστες τους αποκαλούν ψυχές των βιβλιοθηκών, το Δήμο της Καρδίτσας που αντιπροσωπεύει το Κέντρο της Περιφερειακής Ενότητας καθώς και με τον προβληματισμό που σχετίζεται με τις βιβλιοθήκες και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Κάπως έτσι προέκυψε αυτή η διημερίδα. Και μέσα σ΄ αυτήν προσκαλέσαμε και κάποιους ειδικούς για να μας δώσουν ένα παράδειγμα καλής πρακτικής (βιβλιοθήκη Βέροιας) και τις σύγχρονες τάσεις στην οργάνωση και εξέλιξη των βιβλιοθηκών.

Η βιώσιμη ανάπτυξη που συνδέεται με την Π.Ε ξεκίνησε τον βηματισμό της πριν 30 χρόνια περίπου και είναι ένας όρος που επιδέχεται πολλές ερμηνείες και χρήσεις. Οι άξονές της είναι η οικονομία η κοινωνία και το περιβάλλον.

Στην κοινωνία της γνώσης που ζούμε σήμερα η βιώσιμη ανάπτυξη συνδέεται με την πληροφόρηση τη γνώση και την εκπαίδευση. Χαρακτηριστικό είναι ότι στην Agenda 21 που έχει σαν τίτλο «Ηνωμένα Έθνη – Βιώσιμη Ανάπτυξη» η χρήση των παραπάνω όρων υπερβαίνει τη χρήση του όρου βιώσιμης. Και φυσικά οι βιβλιοθήκες είναι σημαντικός πυλώνας για τη λειτουργία της Δια Βίου Μάθησης σε μια Κοινωνία της Γνώσης.

Οι βιβλιοθήκες επίσης συνδέονται με την ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση για όλους και άρα με τα βασικά δικαιώματα και ελευθερίες. Ιδιαίτερα σημαντικές είναι για τις αναπτυσσόμενες χώρες όπου το ψηφιακό χάσμα πολλαπλασιάζει τις κοινωνικές ανισότητες. Αλλά και στις αναπτυγμένες χώρες υπάρχουν φαινόμενα αύξησης αναλφαβητισμού που οδηγούν σε περιθωριοποιήσεις κοινωνικών στρωμάτων. Οι βιβλιοθήκες παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση του αναλφαβητισμού.

Υπάρχει μια συζήτηση σύγκρισης και ίσως και αντιπαράθεσης των βιβλιοθηκών με τα ψηφιακά μέσα παρ΄ όλο που πολλές βιβλιοθήκες είναι πλέον υβριδικές. Η σύγκριση ανάμεσα σε άλλα αναφέρεται και στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Στη μια πλευρά της ζυγαριάς μπαίνει η κοπή των δέντρων και από την άλλη η τεράστια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιμοποιούν τα ψηφιακά μέσα και το διαδίκτυο καθώς και η ρύπανση που προκύπτει από τα σπάνια μέταλλα που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή των υπολογιστών και των άλλων ψηφιακών συσκευών. Υπάρχει επίσης η ανακύκλωση του χαρτιού αλλά και των ηλεκτρικών συσκευών.

Επίσης γίνεται συζήτηση και για το οικονομικό κόστος των ψηφιακών συσκευών, ιδιαίτερα στις φτωχές χώρες, και τους προκύπτοντες κοινωνικούς αποκλεισμούς. Καθώς και τους γλωσσικούς και πολιτιστικούς περιορισμούς που συνδέονται με την γιγάντωση των ψηφιακών μέσων.

Δεν ξέρουμε αν σαν πρώτες βιβλιοθήκες πρέπει να αναγνωρίσουμε τους χώρους με τις πήλινες πλάκες όπου εγγράφονταν γεγονότα πριν από πέντε χιλιάδες χρόνια στη Μεσοποταμία ή τις βιβλιοθήκες από πάπυρο στην Αίγυπτο πριν από τρεις χιλιάδες χρόνια. Τα μέσα εξελίχτηκαν και εξελίσσονται όπως και οι κοινωνίες. Περάσαμε σε χαρτί, την τυπογραφία, τα ψηφιακά μέσα. Οι βιβλιοθήκες από ιδιωτικές συλλογές ευγενών εξελίχτηκαν σε δημόσιες με έντονο κοινωνικό χαρακτήρα.

Σήμερα σε εποχές αύξησης των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων σε πολλές αναπτυγμένες χώρες υπάρχουν περικοπές σε δημόσιες δαπάνες κι αυτό αφορά και τις βιβλιοθήκες. Έτσι και στην Ελλάδα βιβλιοθήκες κλείνουν και υποχρηματοδοτούνται.

Πέρα από τους κοινωνικούς αγώνες που συνδέονται με τα προηγούμενα υπάρχουν και τα εξής ερωτήματα. Θα μπορούσαν, στην υπάρχουσα κατάσταση, οι βιβλιοθήκες να αναδιοργανωθούν σε ένα νέο πλαίσιο ώστε να εξυπηρετούν περισσότερο τις ανάγκες του αναγνωστικού κοινού και τη βιώσιμη ανάπτυξη; Να γίνουν πιο ζωντανές με προγράμματα που να εξυπηρετούν δημόσιες ανάγκες για όλες τις ομάδες του πληθυσμού; Να προσελκύσουν με τη λειτουργία τους και νέες κοινωνικές ομάδες και να καλύψουν νέα αναγνωστικά ενδιαφέροντα;

Οι υπάρχοντες σύλλογοι και φορείς θα μπορούσαν να συνεργαστούν με τις υπάρχουσες βιβλιοθήκες ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες ανάγνωσης των μελών τους;  Το αναγνωστικό κοινό θα μπορούσε να αλλάξει τις καταναλωτικές του συνήθειες; Κάποιοι υποστηρίζουν ότι τα προηγούμενα χρόνια κατά μέσο όρο οι Ευρωπαϊκές οικογένειες είχαν δυο αυτοκίνητα αλλά δεν διάβαζε ο καθένας πάνω από 2 βιβλία τον χρόνο. Θα έπρεπε όπως λέμε ότι πρέπει να χρησιμοποιούμε περισσότερο τα μέσα μαζικής μεταφοράς , να χρησιμοποιούμε περισσότερο και τις βιβλιοθήκες;

Στα πλαίσια των παραπάνω ερωτημάτων αλλά και της διημερίδας κάνουμε τις εξής προτάσεις

·         Διάχυση των εργασιών και των αποτελεσμάτων της διημερίδας στην τοπική και ευρύτερη κοινωνία.

·         Συγκρότηση μιας ανοιχτής επιτροπής από ανθρώπους που εργάζονται στις βιβλιοθήκες, εκπροσώπους των ΟΤΑ και των Αρχών, φορέων, συλλόγων καθώς και φυσικών προσώπων που θα προωθήσουν τους στόχους που θα προκύψουν από τη διημερίδα και για τους οποίους σημαντικό θεωρούμε

1.      Την προσπάθεια για δημιουργία μιας μεγάλης κεντρικής δημοτικής ή δημόσιας  σύγχρονης αναγνωστικής και δανειστικής βιβλιοθήκης με ποικίλες δράσεις στην πόλη της Καρδίτσας. Οι γειτονικές πόλεις είναι σε καλύτερο δρόμο.

2.      Τη δικτύωση (συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτρονικής) και αναδιοργάνωση των υπαρχόντων βιβλιοθηκών.

Ο Αντώνης Ντάνης είναι υπεύθυνος του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Βιώσιμης Ανάπτυξης Μουζακίου.